Wat een drama!
Onze dagelijkse communicatiepatronen kenmerken zich vaak door de rol die de betrokkenen uit een vaste gewoonte aannemen. Juist in situaties waar de communicatie niet goed loopt is dit een aandachtspunt. Waarom? Omdat dergelijke gesprekken energie kosten, je vaak met een rotgevoel achterblijft en het daarbij ook een herhaling van zetten is. Dit kunnen we doorbreken, want dit soort situaties willen we immers missen als kiespijn, toch?!
De dramadriehoek
Er zijn drie rollen die we vaak aannemen in onze communicatie met anderen: de rol van aanklager, slachtoffer en redder. Blijkbaar kiezen de betrokkenen altijd, en vaak onbewust, voor één van deze drie rollen. Hiermee houden ze elkaar - zonder dat ze het door hebben - als het ware ‘gevangen’ in een setting die zelden leidt tot positief gedrag. Deze rollen zijn ook nog eens inwisselbaar. Dat betekent bijvoorbeeld dat de aanklager zomaar slachtoffer kan worden als hij geen gehoor krijgt bij de rest. We noemen dit communicatiepatroon de dramadriehoek. Deze theorie is uitgewerkt door Stephen Karpman.
De inhoud van de rollen
Waar staan deze rollen nu precies voor? De aanklager legt de schuld altijd bij anderen en wijst ze op hun zwakke plekken. Hij wordt met name gestuurd door boosheid. Zijn gedrag brengt hem een gevoel van eigenwaarde: hij vindt de ander doorgaans niet oké en zichzelf wel. Kenmerkende uitspraken: ‘Het is jouw schuld!’ of ‘Aan jou heb ik ook helemaal niks!’.
Het slachtoffer stelt zich hulpeloos op en neemt geen verantwoordelijkheid. Hij lijkt vooral gestuurd te worden door verdriet. Zijn gedrag brengt hem aandacht en waardering. Hij vind zichzelf niet oké en de ander ook niet. Kenmerkende uitspraken: ‘Ik kan het niet meer aan’ of ‘Het ligt toch aan mij’.
De redder biedt ongevraagd hulp en advies. Hij wordt vooral gestuurd door onzekerheid. Zijn gedrag brengt hem het gevoel waardevol te zijn. Hij vindt de ander niet oké en zichzelf wel. Kenmerkende uitspraken: ‘Ik weet wat goed voor je is’ of ‘Ik doe het wel even’.
Van drama- naar succesdriehoek
Hoe doorbreek je de dramadriehoek?
Stap 1: Dat begint natuurlijk met (h)erkennen wat je er zelf aan bijdraagt en welke rol de ander speelt.
Stap 2: Ga dan eens bij jezelf na hoe je dit rollenpatroon kunt doorbreken en hoe je de ander hiervoor kunt ‘uitnodigen’.
Een aantal algemene tips:
• Blijf neutraal en uit het oordeel;
• Houd het bij jezelf, denk aan de feedbackregels;
• Stel je gelijkwaardig, positief en respectvol op.
Succesdriehoek
Hieronder lees je wat specifieke aanwijzingen voor de aanklager, redder en het slachtoffer om naar de rollen uit de zogenaamde Succesdriehoek te bewegen:
- De aanklager kan zich het best assertief opstellen, positieve feedback geven en zijn grenzen aangeven. Verder zegt hij wat hij ‘echt’ denkt en gebruikt hij zinnen die beginnen met ‘Ik vind …’, ‘Ik voel … ‘ en ‘Ik wil … ‘ zonder de ander daarbij te kwetsen.
- De redder kan het best vragen vanuit aanbod: ‘Kan ik iets voor je doen?’ Hij stelt zich zorgzaam en positief op. Hij accepteert dat anderen voor zichzelf kunnen zorgen en hij maakt afspraken over wie wat doet.
- Het slachtoffer kan zich het beste realistisch, verantwoordelijk en kwetsbaar opstellen door behoeften aan te geven en door vragen te stellen als: ‘Wil je me even helpen?’ Hij neemt verantwoordelijkheid voor zijn gedrag, gedachten en gevoelens.
In coaching
Vrijwel elke coachvraag komt voort uit de Succesdriehoek. Een aantal voorbeelden: ‘Ik wil graag nee leren zeggen’ of 'Ik wil graag voor mezelf opkomen' komen voort uit grenzen aangeven. ‘Ik wil graag hulp leren vragen’ komt voort uit behoeften leren aangeven.
Tijdens mijn coachgesprekken leg ik mijn coachee vaak deze vraag voor: ‘Aan welk aspect van de Successdriehoek (behoefte uitspreken, grenzen aangeven of vragen vanuit aanbod) geef je nu de minste aandacht?’ Ik merk dan dat de coachee dat meestal feilloos aan kan geven. Dat is een mooie ingang om ermee aan de slag te gaan. We onderzoeken samen dan bijvoorbeeld vragen als: ‘Waar komt dat dan vandaan?’, ‘Wat zijn je behoeften hierin?’, ‘Wat levert het je op?’, ‘Wat kun je er zelf aan doen?’ en ‘Wat houdt je tegen om het anders te doen?’
Het resultaat van de coaching zal zijn dat je je bewust wordt van je eigen (vaak onhandige) patronen. Wat verder in het proces zul je ervaren dat je in lastige situaties meer keuzemogelijkheden tot je beschikking krijgt.
Wil jij beter, handiger en effectiever? Ik help je graag verder!
